Spruw

In de winter van 2024-2025 hebben we de inzichten rondom spruw aangepast. Spruw (een infectie door de Candida Albicans schimmel) wordt vaak aangewezen als oorzaak van pijnlijke tepels en/of borsten. Recente onderzoeken laten zien, dat dat eigenlijk vrijwel nooit zo is. Spruw is (vrijwel) nooit de oorzaak van pijn aan de borst of tepel. De schurende, stekende of brandende pijn tijdens het voeden en tussen de voedingen in, heeft vrijwel altijd een andere oorzaak. Een candida infectie kan ook op een andere plek op je lichaam zitten. Alleen in de mond heet het ‘spruw’. 

Spruw kan bij iedereen en op alle leeftijden voorkomen. Baby’s zijn er extra gevoelig voor omdat hun weerstand lager is. De kans echter dat je van je baby spruw aan je tepel of op/in je borst krijgt, is minimaal.

De meest voorkomende oorzaken van tepel- en borstpijn, jeuk, roodheid, schilfering:

1. Het niet goed aan de borst gaan van je kindje
2. Vaatkramp
3. Huidaandoeningen, eczeem, bacteriële infecties
4. Overproductie
5. Hormonen (menstruatie, zwangerschap)
6. Onbalans van het microbioom van de borst
7. Melkblaar
8. Overgevoeligheid voor iets wat je draagt of gebruikt
9. Doorkomende tandjes

Het niet goed aan de borst gaan van je kindje

Heb je meteen aan het begin van je borstvoedingsperiode pijn bij het voeden dan, gaat je kindje waarschijnlijk niet goed aan de borst. De aanhap van je kindje is belangrijk. Concentreer je een paar dagen op zorgvuldig aanleggen. Jullie moeten het allebei nog leren.

Als dat allemaal in orde lijkt te zijn, kan het goed zijn om de mondanatomie van je kindje te laten controleren. Soms heeft een baby een wat afwijkende mondanatomie die ervoor zorgt, dat hij niet goed aan de borst kan drinken. Als je denkt dat dit bij jouw baby het geval zou kunnen zijn, kun je contact opnemen met een lactatiekundige (betaald consult).

Als je wat langer voedt, sluipen er soms slordigheidjes in. Een paar dagen extra zorgvuldig aanleggen zal dan de pijn snel verhelpen.

Als je al je voedingen afkolft, is het belangrijk dat het kolfschild goed past. Ook dat kan in de loop van je borstvoedingsperiode ietsje veranderen.

Vaatkramp

Vaatkramp in je tepel ontstaat als de bloedtoevoer naar je tepel wordt belemmerd. Dit kan gebeuren als je baby de tepel samendrukt tussen zijn kaakjes. De tepel is dan meestal vervormd na de voeding en de top is wit. Het terugstromen van het bloed in de tepel kan gepaard gaan met een brandende, kloppende of stekende pijn. Het aanpassen van de voedingshouding en de drinktechniek van de baby zal bij deze vorm van vaatkramp verbetering geven. Vaatkramp kan ook een symptoom zijn van het fenomeen van Raynaud.

Huidaandoeningen, eczeem, bacteriële infectie

Er zijn veel, heel veel verschillende huidaandoeningen. Van eczeem tot aan psoriasis. Er zijn ook huidaandoeningen die verband houden met infecties, zoals herpes of krentenbaard. De huisarts of dermatoloog kan je verder helpen met de juiste medicatie. Bacteriële infecties lijken vaker de oorzaak te zijn van tepelpijn dan spruw.

Overproductie

Overproductie zorgt ervoor, dat je vaak hele volle, gespannen borsten hebt. Dat kan leiden tot pijn, een drukkend of ‘kloppend’ gevoel, jeuk aan je huid door de spanning. Een hele volle borst maakt het voor je baby ook moeilijker om aan te happen.

Hormonen

Zowel (naderende) menstruatie als een nieuwe zwangerschap kunnen leiden tot gevoelige tepels.

Onbalans microbioom

Je borst heeft een eigen milieu, dat wordt het microbioom genoemd. Een onbalans in dat microbioom kan leiden tot aanhoudende, diepe pijn in de borst. Er is nog niet zoveel bekend over oorzaak en behandeling. Een antibioticakuur lijkt soms te helpen.

Melkblaar

Een melkblaar ziet eruit als een wit, doorschijnend glad puntje op de tepel dat veel pijn doet tijdens het voeden. Een melkblaar wordt veroorzaakt door een ‘propje’ van cellen uit een melkkanaal die naar de oppervlakte komen en zich daar nestelen.

Allergische reacties

Als je baby al ander eten krijgt naast borstvoeding, kan hij nog restjes in zijn mond hebben tijdens een voeding aan de borst. Dat kan eczeem op de gevoelige huid van je tepel en tepelhof veroorzaken. Een baby kan ook aan de borst nog verder gaan met kauwen op etensresten in het mondje. Dit kun je voorkomen door voordat je gaat aanleggen te controleren of zijn mondje goed leeg is en eventueel even te wachten met aanleggen.

Misschien reageer je overgevoelig op het materiaal van je beha of je zoogkompres.

Ook overgevoeligheidsreacties op bijvoorbeeld wasmiddelen, en verzorgingsproducten die je gebruikt, kunnen tot huidklachten leiden. Ook op crèmes op doktersrecept kun je allergisch reageren.

Doorkomende tandjes bij je baby

Wanneer bij je baby tandjes doorkomen, kan dit tijdelijk voor zere tepels zorgen. Sommige baby’s gaan anders zuigen doordat hun tandvlees zeer doet. Extra aandacht besteden aan goed aan de borst gaan, kan helpen. Soms helpt een andere voedingshouding. Sommige moeders merken dat tijdens het doorkomen van de tandjes, het zuurdere speeksel van hun kindje de huid van tepel en tepelhof irriteert. Je tepels tussen de voedingen in, insmeren met lanoline kan helpen.

Andere maatregelen tegen de pijn

• Gebruik warme of koude kompressen, net wat je prettig vindt. Je kunt ook een lichte pijnstiller nemen.
• Geef vaak borstvoeding, waardoor de voedingen korter zijn. Begin aan de minst pijnlijke kant.
• Als het te pijnlijk is om aan de borst te voeden, dan kun je je melkproductie in stand houden door te kolven.
• Kloven zijn vrijwel altijd een aanwijzing dat de aanhap van je kindje niet goed is.
• Maak het jezelf niet te moeilijk. Je zult veel informatie tegenkomen online waarin superstrenge dieetvoorschriften, hygiëne maatregelen en allerlei smeerseltjes en producten staan. Dat is vrijwel nooit nodig. Gezonde basishygiëne en regelmatig je handen wassen is voldoende. Het smeren van allerlei middeltjes vergroot het risico van een overgevoeligheidsreactie.

Tóch spruw?

Het is natuurlijk goed mogelijk dat je baby spruw heeft. Je baby kan daarvoor worden behandeld. Het betekent alleen niet, dat jíj het ook hebt. Als je andere oorzaken uitgesloten hebt en toch denkt dat je spruw hebt, kun je contact opnemen met je huisarts. De huisarts kan je huid onderzoeken en nagaan of er daadwerkelijk aanwijzingen zijn voor een candida infectie of doorverwijzen naar een dermatoloog. Als je medicatie krijgt voorgeschreven, zou er binnen een paar dagen verbetering op moeten treden. Als je klachten blijven, is het verstandig om terug te gaan naar de huisarts. Er zijn aandoeningen die vaak geassocieerd worden met schimmelinfecties, zoals diabetes.

Behandelen van afgekolfde melk

Het is niet zo dat een baby met spruw in zijn mondje, jou automatisch daarmee besmet. Je kunt dus ook gewoon doorgaan met borstvoeding geven als je baby spruw heeft. Melk die je afkolft in de periode dat je baby spruw heeft, kan gewoon worden ingevroren en gewoon worden gegeven. Dit geldt ook als je zelf spruw (in je mond) of een candida-infectie (op je borsten of ergens anders op je lichaam) hebt.

Bronnen:

• Berens, P., Eglash, A., Malloy, M., et al, ABM Clinical Protocol #26: Persistent Pain with Breastfeeding, Breastfeeding Medicine, 2016, https://abm.memberclicks.net/assets/DOCUMENTS/PROTOCOLS/26-persistent-pain-protocol-english.pdf (geraadpleegd 12 januari 2025)
• Herzl Family Practice Centre, Goldfarb Breastfeeding Clinic, Nipple vasospasm Patient handout, Jewish General Hospital, 2019, https://cdn.ciussscentreouest.ca/documents/hgj/pfrc/Breastfeeding_clinic/Vasospasm_px_handout_2019.pdf?1561062105 (geraadpleegd 12 januari 2025)
• Amir L. et al., Does candida and/or staphylococcus play a role in nipple and breast pain in lactation? A cohort study in Melbourne Australia, BMJ Open,  https://bmjopen.bmj.com/content/3/3/e002351(geraadpleegd 12 januari 2025)
• Berens P et al., Academy of Breastfeeding Medicine, Protocol #26, Persistent Pain with Breastfeeding, Breastfeeding Medicine, 2016, https://abm.memberclicks.net/assets/DOCUMENTS/PROTOCOLS/26-persistent-pain-protocol-english.pdf (geraadpleegd 12 januari 2025)
• Barrett ME, Heller MM, Fullerton Stone H, et al. Dermatoses of the breast in lactation, Dermatol Ther, 26:331–336, 2013,
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23914890/ (geraadpleegd 12 januari 2025)
• Betts RC, Johnson HM, English A, Mitchell KB, It’s Not Yeast, Breastfeeding Medicine, 2021, https://www.liebertpub.com/doi/abs/10.1089/bfm.2020.0160 (geraadpleegd 12 januari 2025)
• Douglas P., Overdiagnosis and overtreatment of nipple and breast candidiasis: A review of the relationship between diagnoses of mammary candidiasis and Candida albicans in breastfeeding women, Women’s Health, Vol 17:1-10
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34269140/ (geraadpleegd 12 januari 2025)
• Eglash A et al., Academy of Breastfeeding Medicine, Protocol #8: Human Milk Storage Information for Home Use
• for Full-Term Infants,  Breastfeeding Medicine, 2017, https://abm.memberclicks.net/assets/DOCUMENTS/PROTOCOLS/8-human-milk-storage-protocol-english.pdf (geraadpleegd 12 januari 2025)
• Garrison CP, Nipple Vasospasms, Raynaud’s Syndrome and Nifedipine, Journal of Human Lactation, https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/089033402237913 (accessed 30 January 2023)
• Hale TW, Medications and Mothers’ Milk, 18th ed., NY, Springer Publishing, 2019
• Jimenez et al. Mammary candidiasis: A medical condition without scientific evidence? PLoS ONE, 12(7): e0181071, 2017, https://eadn-wc01-5994650.nxedge.io/wp-content/uploads/2021/08/JimenezetalCandidiasnotcauseofpain.pdf (geraadpleegd 12 januari 2025)
• Mayo Clinic Staff, Yeast infection (vaginal), Mayo Clinic, 2015, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/yeast-infection/basics/definition/CON-20035129?p=1 (geraadpleegd 12 januari 2025)
• Mitchell, K. B., Johnson, H. M., Rodríguez, J. M., Eglash, A., Scherzinger, C., Zakarija-Grkovic, I., … & Academy of Breastfeeding Medicine, Clinical Protocol# 36: The Mastitis Spectrum, Breastfeeding Medicine, 17(5), 360-376, 2022, https://www.bfmed.org/assets/ABM%20Protocol%20%2336.pdf (geraadpleegd 12 januari 2025)
• Mohrbacher N., Breastfeeding Answers: a Guide for Helping Families, Arlington Heights, IL, 2020
• Newman, J., Candida Protocol, International Breastfeeding Centre, 2017 https://ibconline.ca/information-sheets/candida-protocol/ (geraadpleegd 12 januari 2025)
• Subacute Mastitis – an overview | ScienceDirect Topics
• Wambach K and Spencer B., Breastfeeding and Human Lactation 6th ed., Burlington, MA, 2021
• Wilson-Clay B and Hoover K., The Breastfeeding Atlas, 7th ed. Manchaca, TX, 2022
• Related Websites
• BioSpace: Warning of potential cancer risk associated with gentian violet
• Ask Lenore: Candida or thrush of the nipple and breast
• Ask Lenore: Nipple Vasospasm
• Centers for Disease Control & Prevention: Fungal Diseases
• International Breastfeeding Centre: Candida Protocol
• International Breastfeeding Centre: Vasospasm
• Brochure Goed aan de borst
• Brochure Pijn bij borstvoeding
• Brochure Te veel of te weinig
• Brochure Afkolven en bewaren