Tandjes poetsen!

Vroeg of laat krijgt je baby tandjes. Veel baby’s die borstvoeding krijgen vallen regelmatig aan de borst in slaap. Tandjes poetsen komt er dan niet van. Heel wat moeders vragen zich af of dat kwaad kan voor het kindergebit. En is het nodig om de tandjes van je baby te poetsen als hij nog niets anders dan moedermelk krijgt? In dit artikel vind je uitgebreide informatie over borstvoeding en tandbederf.

Advies Ivoren Kruis: voedingsmomenten beperken

Vanuit de tandheelkundige zorg in Nederland (Ivoren Kruis) wordt geadviseerd om het aantal voedingsmomenten van baby’s en jonge kinderen te beperken vanaf het moment dat de eerste tandjes doorkomen. De achterliggende gedachte is dat op deze manier het aantal momenten waarop de tandjes in contact komen met voedsel of drinken kan worden beperkt. Het aantal van deze ‘zuuraanvallen’ heeft een grote invloed op het ontstaan van gaatjes.

Hoe zit dat met borstvoeding?

Borstvoeding is een zaak van vraag en aanbod. Het beperken van het aantal voedingsmomenten is vaak niet mogelijk zonder dat dat problemen geeft. Het algemene advies maakt echter geen onderscheid tussen kinderen die borstvoeding krijgen en kinderen die  kunstvoeding krijgen. Is dat wel terecht?

Techniek is anders

Borstgevoede kinderen hebben minder tandbederf (cariës) dan kinderen die kunstvoeding krijgen. Dat komt onder meer doordat de techniek van het drinken aan de borst heel anders is dan die van het drinken uit een zuigfles. Tijdens het drinken aan de borst ligt de tepel diep in mond van het kind en wordt een zuigbeweging automatisch gevolgd door een slikbeweging. De melk komt dus direct achterin het mondje terecht en blijft niet rondom de tanden ‘staan’, zoals bij het voeden met een fles kan gebeuren. Maar er zijn meer verschillen, zoals je verderop zult kunnen lezen.

Het ontstaan van gaatjes

De bacterie ‘streptococcus mutans’ is verantwoordelijk voor het ontstaan van tandbederf. Deze bacterie vormt samen met voedselresten een laagje tandplak op de tandjes. De bacterie leeft van de suikers in voedselresten en produceert daarbij zuren. Dit zuur lost eerst het tandglazuur op en uiteindelijk ook het tandbeen. Zo ontstaan gaatjes in het gebit.

Al snel na de geboorte worden bacteriën aangetroffen in de mond van jonge baby’s. De eerste soort is ‘streptococcus salivarius’. Na één tot vijf maanden heeft ‘streptococcus mitis’de overhand. Als ongeveer halverwege het eerste jaar de eerste tandjes doorkomen volgt ‘streptococcus sanguis’, die het harde tandoppervlak nodig heeft om te overleven. De bacterie die verantwoordelijk is voor het ontstaan van tandbederf, ‘streptococcus mutans’, heeft ook harde oppervlakken nodig om te groeien. Het is een langzame groeier. Bij goede voeding en gebitsverzorging wordt deze bacterie vaak pas aangetroffen in de tandplak van kinderen als ze twee tot drie jaar oud zijn!

Speeksel kan bacteriën bestrijden

Het speeksel is in staat om de bacteriën te bestrijden en deze zuren te neutraliseren, maar moet daarvoor wel de tijd krijgen. Het is bekend dat kinderen in de avond en nacht minder speeksel produceren. Vandaar het advies om de tandjes voor het slapen gaan te poetsen en tijdens de nacht geen eten of drinken (anders dan water) aan te bieden.

Dat klinkt allemaal heel logisch, maar hoe ga je met dit advies om als je kindje borstvoeding krijgt? Hoe ga je om met nachtvoedingen? En hoe ga je om met een kindje dat de natuurlijke behoefte heeft om overdag vaak bij je te drinken? Is het nodig om de (doorkomende) tandjes van een baby te poetsen, als het kind naast de borstvoeding nog geen ander eten en drinken krijgt?

Niet logisch dat borstvoeding tanden zou aantasten

Brain Palmer, tandarts en onderzoeker zegt er het volgende over: ‘In mijn gesprekken met andere onderzoekers komt steeds naar voren dat ze niet begrijpen waarom iemand borstvoeding aanwijst als oorzaak van tandbederf. Het is wetenschappelijk gezien volkomen onlogisch dat een natuurlijk proces zoals borstvoeding de tanden van de zuigeling zou aantasten. Als kinderen in prehistorische tijden hun tandjes zouden verliezen, zouden ze van honger omkomen, omdat ze niet meer konden kauwen. Van prehistorische kinderschedeltjes is echter bekend dat de tandjes geen tekenen van tandbederf vertonen.’

Onderzoek bevestigt dat moedermelk tanden niet aantast

De redenering van Palmer wordt bevestigd door wetenschappelijk onderzoek. In het onderzoek werden tandjes van jonge kinderen een tijd lang in moedermelk bewaard. Zelfs na een periode van twaalf weken waren de tandjes niet aangetast. Wanneer aan de moedermelk sucrose (tafelsuiker) werd toegevoegd, was na drie weken al tandbederf zichtbaar. De conclusie van het onderzoek was helder: moedermelk alleen veroorzaakt geen tandbederf.

Tandplak

De situatie verandert zodra je baby andere dingen dan alleen moedermelk krijgt. De eerste hapjes vaste voeding of zo nu en dan een flesje kunstvoeding zorgen voor veranderingen in de mondholte. Er zijn meer voedselresten beschikbaar en daarmee meer voedingsbronnen voor bacteriën. Als je kindje regelmatig producten met tafelsuiker krijgt, versterkt dat de groei van de bacterie die tandplak vormt met suiker en voedselresten.

Suikers

Nadat het tandplak gevormd is, worden de suikers die daar in zitten omgezet in melkzuur. Daarbij gaat het niet alleen om gewone suiker, maar ook om suikers uit fruit (fructose), druivensuiker (glucose) en melksuiker (lactose). Ook natuurlijke suikers vergroten dus de kans op het ontstaan van gaatjes. Het is de combinatie van tandplak en het daarin gevormde melkzuur dat de tanden beschadigt.

Van buitenaf

Wanneer je zelf een hapje neemt van de lepel van je kindje of wanneer je een speentje wat op de grond is gevallen even ‘schoonmaakt’ door het zelf in je mond te nemen, komen er met je eigen speeksel ook bacteriën uit jouw mond in de mond van je kindje. Dit kan er voor zorgen dat al bij heel jonge kinderen de bacterie ‘streptococcus mutans’ in de mondholte komt. Het wordt daarom afgeraden om dingen uit je eigen mond in de mond van je baby te stoppen.
Gebeurt het toch een keer dan hoeft het niet tot schade aan het kindergebit te leiden. Als er nog geen of weinig tandjes zijn kan de bacterie zich niet goed blijvend vestigen in het mondje. Ook de afwezigheid van sucrose maakt het moeilijk voor de bacterie om te overleven.

Borstvoeding beschermt tegen tandbederf

Daarnaast speelt borstvoeding ook een belangrijke rol tegen het ontstaan van tandbederf. Er zijn veel stoffen in moedermelk die je baby beschermen tegen infecties. Als je baby borstvoeding krijgt wordt hij niet alleen beschermd tegen infecties zoals oorontsteking en darminfecties, maar ook tegen bacteriën zoals streptococcus mutans.

Stralend gebit

Verschillende onderzoeken laten zien dat moedermelk niet schadelijk is voor het gebit. Moedermelk op zichzelf veroorzaakt geen tandbederf. Je kunt dus met een gerust hart je kindje aan de borst laten drinken, zo vaak en zolang het wil. Zodra je kindje iets anders te eten of drinken krijgt dan moedermelk, is het belangrijk de (doorkomende) tandjes dagelijks te gaan poetsen. Beperk daarbij het aantal eet- en drinkmomenten anders dan borstvoeding en geef je kindje ‘s avonds na het tandenpoetsen niets anders dan moedermelk of water. Zo geef je je kindje de beste start voor een stralend gebit!

Bronnen

www.ivorenkruis.nl
www.brianpalmerdds.com
Riordan J, Auerbach KG, Breastfeeding and human lactation, 2nd edition. Jones & Bartlett Publishers, 1998.
Erickson PR, Mazhari E. Investigation of the role of human breast milk in caries development. Pediatric Dentistry  21(2): 86-90, 1999.
Smith, DJ, Taubman, MA. Ontogeny of immunity to oral microbiota in humans. Crit Rev Oral Biol Med. 3:109-133, 1992.
Banas JA, Vickerman MM. Glucan-binding proteins of the oral streptococci. Crit Rev Oral Biol Med. 14(2): 89-99, 2003.