Pijnlijke tepels – Kloven

Borstvoeding hoort geen pijn te doen. Zere, beschadigde of bloedende tepels komen meestal niet voor als je baby goed aan de borst gaat. Helaas lukt dat niet altijd en dan is het belangrijk te weten hoe je de huid van je tepels kunt (laten) genezen. Vochtige wondgenezing geeft een snel en mooi resultaat. In dit artikel bespreken we het hoe en waarom.

Pijn bij het voeden

In de eerste dagen dat je borstvoeding geeft, kan het even een onaangenaam gevoel geven als je baby aan de borst gaat. Het bindweefsel in de tepels moet wat worden opgerekt. Als je baby goed aan de borst drinkt, verdwijnt die pijn snel. Borstvoeding geven voelt dan comfortabel aan.
Maar soms blijft de pijn tijdens de voeding aanhouden; soms ook tussen de voedingen door. In veel gevallen is er dan sprake van tepelkloven. De voornaamste oorzaak daarvan is dat de baby niet goed aan de borst drinkt of een of meerdere keren slordig aan de borst heeft gedronken.
Gevoelige tepels kunnen ook voorkomen tijdens menstruatie, ovulatie of bij een nieuwe zwangerschap. 

Drinkt je baby wel goed aan de borst en heb je toch pijnlijke of kapotte tepels, neem dan contact op met een LLL-leidster. Samen kunnen jullie de oorzaak achterhalen en bespreken welke maatregelen geschikt zijn om de genezing te bevorderen.

In dit artikel wordt beschreven hoe beschadigde tepels kunnen genezen door het toepassen van vochtige wondgenezing; alle andere zaken blijven buiten beschouwing.

Geschiedenis huidgenezing

Pas sinds halverwege de vorige eeuw wordt er onderzoek gedaan naar huidgenezing. Eigenlijk heel vreemd, omdat bij de meeste verwondingen die we oplopen de huid altijd wel betrokken is. Dikwijls wordt er vanuit gegaan dat de huid vanzelf zal genezen. Maar dit blijkt niet altijd zo te zijn.
Florence Nightingale propageerde al in de negentiende eeuw het gebruik van schone katoenen doeken op wonden: het eerste ‘verbandgaas’.Tegelijk maakte zij zich ook al zorgen om het droge wondoppervlak wat erdoor ontstond. Daarnaast bleeft het verband vastkleven aan de wond en ging de wond weer open als het het verband werd verwijderd.
Pas in de jaren zestig van de twintigste eeuw kwam het onderzoek naar wondgenezing goed op gang. Men toonde aan dat vochtig houden van de wond, een gunstig effect had op de genezing van de huid. Dit was opzienbarend nieuws in de medische wereld. Er werd veel wetenschappelijk onderzoek gestart en er kwamen al snel commerciële producten op de markt.

Vochtige wondgenezing

Hoe komt het nu dat een vochtige wondomgeving het genezingsproces bevordert? Ten eerste kunnen cellen van de opperhuid zich in een vochtige omgeving gemakkelijker verplaatsen. Ten tweede wordt er in een vochtige omgeving ook sneller nieuw bindweefsel geproduceerd. Ten derde blijkt het materiaal waarmee het wondje wordt afgedekt bij vochtige wondgenezing, een uitstekende barrière te zijn voor bacteriën van buitenaf.

Bovenstaande figuur is een schematische weergave van de behandeling van een wondje op twee manieren. Links wordt vochtige wondgenezing toegepast, rechts de klassieke droge wondgenezing. In het klassieke geval wordt aanvankelijk wat ontstekingsvocht geproduceerd. Het vocht droogt op en vormt een korstje. Intussen gaan de cellen van de opperhuid zich verplaatsen om de wond te dichten. Ze kunnen zich alleen over een vochtig oppervlak verplaatsen en moeten daarom een soort tunnel maken onder het ontstane korstje. In de vochtige omgeving wordt geen korstje gevormd. De cellen van de opperhuid kunnen zich hierdoor gemakkelijk verplaatsen. De weg die ze moeten afleggen is ook veel korter; ze kunnen immers dichter bij de oppervlakte blijven. Hierdoor kan de genezing sneller én mooier plaatsvinden.

Pijnlijke tepels

Pijnlijke en beschadigde tepels vormen een aparte uitdaging. Hoe kunnen pijnlijke tepels behandeld worden zonder dat het geven van borstvoeding lastig of onmogelijk wordt? De meeste beschikbare materialen die gebruikt worden bij vochtige wondgenezing, zijn door hun platte vorm moeilijk op de tepel aan te brengen. Een tweede nadeel is dat ze meestal vastgeplakt moeten worden. Keer op keer verwijderen en opnieuw aanbrengen van het verband kan de tepel en de tepelhof irriteren. Als er verbandresten achterblijven, kan dat bovendien de baby hinderen bij het drinken aan de borst.

In de praktijk is gebleken dat eenvoudige maatregelen zoals warme kompressen, een paar druppels moedermelk en zelfs koolbladeren pijn aan de tepels kunnen verzachten. Dit is echter allemaal niet zo effectief als de huid echt beschadigd is. Sommige van de nieuwere oplossingen zijn beschikbaar als gel in een tube. Ze zijn gemakkelijk aan te brengen, maar verspreiden zich al snel over een groot deel van de borst en hebben dikwijls een onaangename smaak. Het is daarbij noodzakelijk de ingrediënten goed na te lopen, omdat ze bestanddelen kunnen bevatten die schadelijk kunnen zijn voor de baby. Is er wellicht iets anders beschikbaar wat voldoet aan alle benodigde eisen? Uit de literatuur op dit gebied blijkt dat er meer en meer steun komt voor het gebruik van een gezuiverde vorm van het natuurlijke product lanoline.

Lanoline

Lanoline is ook bekend onder de naam wolvet. Het is een wasachtige afscheiding uit de talgklieren van schapen. Al eeuwen geleden was bekend dat de handen van wolspinsters een bijzonder zachte huid hebben. Dat komt door het veelvuldige contact met schapenwol, die door de lanoline vet geworden is. Middelen voor vochtige wondgenezing moeten zoals gezegd de huid voldoende afsluiten, maar tegelijk een teveel aan vocht kunnen afvoeren om te voorkomen dat de huid week wordt. Lanoline blijkt dit net zo goed te kunnen als de beste bekende ‘chemische’ middelen. Het verzacht en hydrateert de huid, terwijl een overschot aan vocht kan verdampen. Daarmee blijft de natuurlijke vochtbalans in de huid in stand. Dat bevordert de genezing.

Zuiver

Vanzelfsprekend moet lanoline voor gebruik op de tepel van een voedende moeder goed gezuiverd worden, zodat de baby geen schadelijke bestrijdingsmiddelen binnenkrijgt. Gezuiverde lanoline die aan deze eis voldoet is in Nederland verkrijgbaar onder diverse merknamen. Uit onderzoek blijkt dat deze gezuiverde lanoline bijna nooit allergische reacties veroorzaakt.

Natuurlijke vochtbalans houden bevordert optimale genezing

Bij tepelkloven is het belangrijk om de natuurlijke vochtbalans van de huid te behouden. Dat bevordert optimale genezing. Gezuiverde lanoline kan de pijn verminderen doordat het uitdroging van de tepel voorkomt. Het zorgt ook voor een vochtige wondomgeving waardoor de beschadigde huid sneller en mooier geneest. Bij de behandeling van tepelkloven of anderszins pijnlijke tepels is het daarnaast belangrijk de oorzaak te achterhalen, en deze weg te nemen.

Wat is belangrijk bij tepelproblemen?

Een middel om te gebruiken op de beschadigde tepel van een moeder die borstvoeding geeft moet in elk geval aan de volgende voorwaarden voldoen:

• gemakkelijk aanbrengen en verwijderen;
• hoge vochtigheid op het wondoppervlak waarborgen;
• niet giftig, niet allergeen;
• veilig als de baby (resten) binnenkrijgt;
• geen (onsmakelijke) resten achterlaten waardoor de baby de borst kan weigeren;
• bescherming geven tegen infecties van buitenaf.

Het gebruik van gezuiverde lanoline

Het aanbevolen gebruik van gezuiverde lanoline bij al dan niet bloedende tepelkolven is als volgt:

• Bloed of wondvocht deppen, maar zorg dat er geen korstje wordt gevormd.
• Een beetje lanoline tussen de vingers warm wrijven, zodat het zacht wordt.
• De tepel dik met lanoline insmeren, hierbij voldoende druk uitoefenen zodat het aan de huid blijft vastzitten.
• Lanoline niet verwijderen voor het voeden (of kolven).
• De lanoline regelmatig opnieuw aanbrengen zodat de wond afgedekt blijft
• Een dik zoogkompres of tepelbeschermer gebruiken om wrijving door kleding te voorkomen.

Spoor intussen de oorzaak van het probleem op en pak het aan. Als de klachten verergeren is het goed een arts te raadplegen.