Fopspeen en borstvoeding

Voors en tegens

Waarom wordt een fopspeen gebruikt? Omdat zuigen een onrustige of huilende baby kalmeert. Een baby wil graag zuigen, en misschien wil of kun je je baby niet altijd aanleggen als hij wil zuigen. Een fopspeen is dan een uitkomst; het is een handig vervangingsmiddel voor jou. Maar het gebruik van een fopspeen heeft ook nadelen. Als je het gebruik van een fopspeen overweegt is het belangrijk dat je van die nadelen op de hoogte bent.
Een fopspeen kan je baby in de war maken. Zuigen op een fopspeen vraag een andere zuigtechniek dan drinken aan je borst. Een fopspeen kan er (soms ongemerkt) voor zorgen dat je je baby minder vaak aan de borst legt, ook 's nachts. Hierdoor drinkt je baby minder aan de borst, waardoor hij minder kan gaan groeien. En doordat hij minder bij je drinkt, loopt je melkproductie terug.

Zuigtechniek

Zuigen aan een (fop)speen is anders dan drinken aan de borst. De speen is voorgevormd en stevig. De borst is zacht en vormbaar. Je baby moet zijn mond wijd opendoen om de borst te pakken. Voor een fopspeen hoeft hij zijn mondje niet wijd te openen. De tepel komt ver achter in de mond van je kindje liggen; een (fop)speen ligt vrij voorin de mond. Je baby pakt de borst zelf; een fopspeen kan hem in de mond worden gestopt. De mond en gezichtsspieren maken andere bewegingen wanneer een baby op een (fop)speen zuigt.

Zuigverwarring

Een baby die aan de borst zuigt zoals aan een speen, krijgt geen melk. Het is heel moeilijk voor een baby die nog leert aan de borst te drinken, om de ene keer de borst en de andere keer een speen in zijn mond te krijgen. Een baby die op de speenmanier melk uit de borst probeert te krijgen, zal gemakkelijk gefrustreerd raken, huilen en de borst loslaten of zelfs weigeren. Op deze manier krijgt je baby weinig melk en het zal moeilijk zijn om je baby goed aan de borst te leren drinken.

Te weinig melk

De tijd die een baby op een fopspeen zuigt, gaat vaak ten koste van de tijd die een baby aan de borst zou moeten drinken. De borsten worden zo minder gestimuleerd om melk aan te maken, waardoor de melkproductie afneemt. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als een baby een fopspeen krijgt om zo de voedingen steeds uit te stellen. Maar het kan ook doordat een baby na een vastgestelde tijd van de borst wordt gehaald en een fopspeen krijgt. De baby krijgt dan veel minder calorierijke achtermelk en zal minder goed gaan groeien. Uit meerdere onderzoeken is naar voren gekomen dat fopspeengebruik samenhangt met vroeg stoppen met borstvoeding geven.

Uitstellen, afstellen

Een speen is niet geschikt voor het bevredigen van de zuigbehoefte van een pasgeborene, omdat die nog moet leren aan de borst te drinken. Wacht daarom in ieder geval met een fopspeen tot borstvoeding goed loopt. Gemiddeld genomen is dit na drie tot vier weken, maar het kan ook langer duren voordat je baby (of jij) het drinken aan de borst onder de knie heeft.
Wil je baby meer zuigen dan de keren dat je hem aanlegt? Vraag jezelf eens af of je hem misschien vaker aan kunt leggen. Misschien is je verteld dat zes voedingen voor een baby van één of twee maanden genoeg is? Borstvoeding kun je geven zo veel en zo vaak je baby wil.

Zuigbehoefte

De zuigbehoefte van baby’s is essentieel. Het zorgt ervoor dat ze de voeding krijgen die ze nodig hebben. Zuigen geeft een baby ook troost. Het gestage zuigritme, de concentratie die hiervoor nodig is en de plezierige stimulatie van zenuwuiteinden in de mond helpen je baby zichzelf te vinden in de grote, verwarrende wereld.

Sommige baby's willen de eerste dagen bijna continu aan de borst. Dat is niet voor niets: ze worden beloond met colostrum en binnen een paar dagen met volop moedermelk. Als een baby net zo vaak aan de borst mag als hij wil, hoeft hij daarom in ieder geval niet te huilen. Dit heeft weer psychologische en emotionele voordelen. Om je baby zo veel en zo vaak mogelijk de borst te kunnen geven is het wel noodzakelijk dat jij en je baby bij elkaar zijn. Scheiding van moeder en kind na de geboorte werkt fopspeengebruik in de hand. Als je baby goed is aangelegd, kan hij net zo lang aan de borst drinken als hij wil, zonder dat je pijnlijke tepels krijgt.

Wanneer je baby ouder wordt, wil hij misschien aan de borst blijven, ook al heeft hij zijn buikje vol. Dat is normaal. Je baby wil niet alleen drinken bij jou, maar ook gewoon bij jou zijn. Bovendien zijn de laatste druppels melk die je baby aan het einde van een voeding drinkt heel vet en verzadigend. Een prima slaapmuts; de slagroom op de taart. Er is dus niets mis mee als je je baby al zijn zuigbehoefte bij jou aan de borst laat bevredigen. Het is eigenlijk heel normaal.

Soms een speentje

Toch kan een fopspeen soms ook handig zijn. Met beleid gebruikt, kan het op momenten een uitkomst zijn. Een fopspeen kan je baby rustig houden, als jij even niet meteen kan voeden. Bijvoorbeeld omdat je heel nodig naar het toilet moet, net als je baby zich begint te roeren. Is je baby onrustig door krampjes en wil hij daardoor niet goed aan de borst drinken? Een speen kan hem kalmeren, waarna je het speentje uit zijn mondje haalt en hem overlegt naar de borst. Misschien heb je een tweeling, en geef je de ene baby een fopspeen omdat hij moet wachten terwijl je voor de andere baby zorgt. In ziekenhuizen worden fopspenen gebruikt voor te vroeg geboren kindjes: om hun zuigreflex te stimuleren en ze te helpen tijdens sondevoedingen een volle maag met zuigen te associëren.

Alternatieven om te troosten

Er zijn ook allerlei andere manieren dan een fopspeen om je baby te kalmeren. Je baby bij je dragen, in je armen of in een doek bijvoorbeeld. Je kunt je baby ‘s nachts bij je in bed laten slapen. Op die manier ben je al bij hem, voordat hij onrustig kan worden. Over dragen en slapen zijn bij  Borstvoedingorganisatie LLL brochures verkrijgbaar met allerlei tips om veilig te dragen of samen te slapen.

Wees alert: een fopspeen kan meerdere problemen veroorzaken

Een fopspeen kan 'verslavend' werken. Wanneer een speen te vaak wordt gebruikt, kan dit problemen veroorzaken. Niet alleen voor de borstvoeding, maar ook voor de ontwikkeling van de spraak, de stand van de kaken en de ontwikkeling van de mondspieren. Als je merkt dat je baby anders is gaan drinken sinds je een fopspeen bent gaan gebruiken, overweeg dan om het weer weg te laten.

Wiegendood

Fopspeengebruik wordt in verband gebracht met een verminderd risico op wiegendood. Dit zou kunnen worden verklaard uit het feit dat baby's die zuigen, minder diep slapen. Een fopspeen is echter een vervanger van de moederborst. Daarom is het juister te zeggen dat drinken aan de borst in verband wordt gebracht met een verminderd risico op wiegendood.
Baby’s die bij hun moeder in bed liggen voor de nachtvoedingen, liggen het grootste deel van de tijd naar hun moeder gedraaid. Deze baby's drinken vaker aan de borst, huilen minder en slapen meer, ondanks dat ze meer bewegen en minder tijd doorbrengen in een diepe slaap; de soort slaap die het meest in verband wordt gebracht met wiegendood. Als je baby 's nachts bij je ligt en regelmatig mag drinken, heb je dus helemaal geen fopspeen nodig om het risico op wiegendood te verkleinen.