Nieuwe inzichten rond vitamine D in moedermelk

Rachitis is ‘terug van weggeweest’. In Nederland heeft 8% van de zwangeren met een lichte huid en meer dan 60% van de zwangeren met een donkere huid een vitamine D tekort. Hun baby’s komen daardoor met een vitamine D tekort ter wereld. Om die reden is de dosering van de vitamine D3 suppletie voor borstgevoede kinderen en borstvoedende moeders enkele jaren terug verhoogd van 200IU naar 400IU. Nieuwe inzichten zetten echter vraagtekens bij deze dosering.

Vitamine D stofwisseling

In de huid wordt onder invloed van UVB-straling uit zonlicht vitamine D3 aangemaakt. Uit de voeding wordt zowel vitamine D2 (uit plantaardige bronnen) als vitamine D3 (uit dierlijke bronnen) opgenomen. In de bloedbaan wordt een deel van de vitamine D vastgehouden door het vitamine D-bindingseiwit en vormt zo een tijdelijke buffer.

Vitamine D in het bloed verdwijnt relatief snel (halfwaardetijd ongeveer 12 uur), onder andere naar de vetweefsels en de lever. In de lever wordt vitamine D omgezet in de verbinding 25(OH)D en weer afgegeven aan het bloed, waar het opnieuw wordt gebonden aan het vitamine D-bindingseiwit. Deze vorm van vitamine D heeft een veel langere halfwaardetijd in het bloed (2-3 weken).

In de nieren en andere weefsels wordt 25(OH)D uiteindelijk omgezet in de actieve vorm van vitamine D, 1,25(OH)2D, dat slechts een halfwaardetijd heeft van enkele uren.

Deze vorm van vitamine D zorgt uiteindelijk voor de calciumopname uit de darmen, vermindert de afgifte van calcium naar de urine, verhoogt de botaanmaak en speelt een rol in het functioneren van specifieke delen van het immuunsysteem. Zo biedt vitamine D volgens recent onderzoek bescherming tegen het ontstaan van verschillende vormen van kanker, auto-immuunziekten en hart- en vaatziekten.

Vitamine D in moedermelk

De vitamine D status in moedermelk is grotendeels afhankelijk van de hoeveelheid vitamine D in de bloedbaan. Hiervan gaat 20-30% over in de moedermelk. Een deel van de vitamine D wordt in de bloedbaan gebonden aan het vitamine D-bindingseiwit. Vitamine D in deze vorm gaat door de eiwitbinding nauwelijks over in de moedermelk. Alleen als er voldoende vrije vitamine D in het bloed van de moeder aanwezig is, bevat moedermelk voldoende vitamine D. Hiertoe zal de moeder,  vanwege de korte halfwaardetijd van vitamine D in het bloed, vrijwel dagelijks voldoende vitamine D moeten opnemen of aanmaken.

Het vrijkomen van vetten en vitamine D uit reserves die in de zwangerschap zijn aangelegd, draagt mogelijk ook bij aan het vitamine D gehalte in moedermelk, tenminste als de moeder tijdens de zwangerschap (ruim) voldoende vitamine D heeft opgenomen en aangemaakt.

Natuurlijke bronnen van vitamine D

Het gemiddeld westerse dieet levert slechts 10% van de dagelijkse behoefte aan vitamine D uit onder andere vette vis, boter, eidooier, lever en met vitamine D-verrijkte producten. De overige 90% moet worden aangemaakt in de huid door blootstelling aan UVB-straling uit zonlicht. De hoek waaronder het zonlicht de aarde bereikt,  de mate van bebouwing, de mate van luchtvervuiling en de bewolking bepalen hoeveel UVB-straling ons bereikt. In Nederland en Vlaanderen is er alleen in de maanden april tot en met september genoeg UVB-straling om voldoende aanmaak in de huid te garanderen.

Hoeveel vitamine D wordt aangemaakt in de huid is afhankelijk van de mate van blootstelling aan zonlicht, het percentage van de huid dat onbedekt en onbeschermd is, de huidskleur en de leeftijd. De moderne mens leeft echter vooral binnenshuis, gebruikt hoge factoren zonnebrandcrèmes,  draagt soms allesbedekkende kleding of heeft een  huidpigmentatie die eigenlijk niet bij de breedtegraad past. Dit maakt voldoende blootstelling minder waarschijnlijk.

Suppletie

Als een voedende moeder de aanbevolen dosis van 400 IU (10 microgram)  vitamine D3 per dag inneemt en daarnaast weinig in de zon komt, is er weinig vitamine D aanwezig in haar bloed. Haar melk zal dan ook weinig vitamine D bevatten. In enkele studies bleek dat een dagelijkse inname van 6400 IU vitamine D3 door de moeder zorgt voor een aanzienlijke stijging van de hoeveelheid vitamine D in de melk, zonder schadelijke gevolgen voor de moeder. De kinderen van deze moeders hadden een vitamine D status die gelijk was aan die van kinderen die zelf 400 IU per dag toegediend  kregen.

Hogere doseringen vitamine D voor de moeder kan een goed alternatief zijn voor ouders die om uiteenlopende redenen liever geen supplementen geven aan hun jonge kind. Zo worden mogelijke overgevoeligheidsreacties vaak door ouders genoemd als motivatie om een baby geen vitamine D te geven. Daarnaast resulteert deze aanpak in een goede vitamine D status van de voedende moeder, met alle gezondheidsvoordelen die daaraan verbonden zijn.

Bronnen:

• Carol Wagner, MD, with Sarah N. Taylor, MD and Bruce W Hollis, PhD. New Insights into Vitamin D During Pregnancy, Lactation, & Early Infancy. Copyright: 2010, Hale Publishing. ISBN: 978-0-9823379-6-7
• Van der Meer et al. High prevalence of vitamin D deficiency in pregnant non-Western women in The Hague, Netherlands. Am J Clin Nutr 2006; 84(2): 350-353.
• Gezondheidsraad. Naar een toereikende inname van vitamine D. Den Haag: Gezondheidsraad, 2008; publicatienr. 2008/15. ISBN  978-90-5549-729-4