Voeding voor de moeder

Gezond eten is voor iedereen belangrijk. Voor zwangeren en borstvoedende moeders geldt dat eens te meer, omdat zij via hun lichaam ook zorgen voor hun (ongeboren) baby.

Een gevarieerd voedingspatroon is belangrijk, voor je eigen gezondheid en die van je baby. Toch zal een baby niet zo snel tekorten oplopen als zijn moeder bijvoorbeeld ondervoed is. In tegenstelling tot wat men vaak denkt, is de kwaliteit van de moedermelk van ondervoede moeders doorgaans goed, al kan de hoeveelheid melk onvoldoende zijn. Baby’s van deze moeders kunnen ondervoed raken, omdat de moeder niet meer in staat is om voldoende melk te produceren. Deze vorm van ondervoeding bij de moeder komt in ons land gelukkig vrijwel niet voor. Een langdurig eenzijdig dieet, dat al voor de zwangerschap werd gevolgd, kan echter wel degelijk consequenties hebben voor de baby, omdat het al voor de geboorte kan leiden tot vitaminetekorten.

Voeding voor de moeder

Veel moeders laten bepaalde voedingsmiddelen staan tijdens de lactatieperiode uit angst voor krampjes bij de baby. Dit is jammer en veelal onnodig. Baby’s kunnen het voedingspatroon van hun moeder zoals dat tijdens de zwangerschap was, over het algemeen prima verdragen. Bovendien kan het zich ontzeggen van allerlei producten leiden tot een kortere duur van de borstvoedingsperiode, omdat veel moeders ‘leefregels’ met betrekking tot hun voeding zwaar vinden.  Het algemeen luidende advies is dan ook: borstvoedende moeders kunnen alles eten wat ze gewend zijn. Gezond verstand, een gevarieerde voeding en ‘overdaad schaadt’ zijn hierbij richtlijnen.

Een moeder die borstvoeding geeft, hoeft geen voedingsmiddelen te laten staan of extra te nemen om melk van goede kwaliteit te maken. Wanneer zij haar baby op verzoek voedt, zal haar melkproductie op peil blijven. Moedermelk bevat alle voedingsstoffen die een baby de eerste zes maanden nodig heeft, ongeacht de voeding die de moeder zelf eet. Een moeder die goed eet, zal zich echter goed voelen en minder vaak ziek zijn.

Gezonde voeding, een goede basis

Het aanbod van voedingsmiddelen is groot. Het probleem daarbij is vaak om uit dat grote aanbod een goede keuze te maken. Door variatie in de samenstelling van het dagelijkse menu krijgt het lichaam alle benodigde voedingsstoffen. Een volwaardige voeding met veel fruit, groenten en volkoren graanproducten bevat de extra voedingsstoffen die een moeder vooral in het begin van de borstvoedingsperiode nodig heeft. Ook een vegetarisch eetpatroon met voldoende groenten, fruit, volkoren graanproducten, peulvruchten, zuivelproducten en ei, kan alle voedingsstoffen leveren die het lichaam nodig heeft.

Bereidingswijze

De bereidingswijze van voedsel is van invloed op de voedingswaarde. Om volledig te profiteren van de rijkdom aan natuurlijke voedingstoffen in bijvoorbeeld groenten, is het aan te bevelen ze slechts kort te koken. Ook ongekookte groente kan een waardevolle bijdrage zijn. Fruit heeft meer voedingswaarde als het zoveel mogelijk in zijn geheel wordt gegeten in plaats van geschild, gekookt of gezeefd. Variatie in bereidingswijze is belangrijk om zoveel mogelijk verschillende voedingsstoffen binnen te krijgen.

Overzicht van voedingsstoffen

Koolhydraten
Koolhydraten zijn een goed opneembare bron van energie, die fungeert als brandstof voor het lichaam. Koolhydraten zorgen ervoor dat een moeder in staat is haar ongeboren of borstgevoede kind te voeden en zelf voldoende energie over te houden voor haar andere bezigheden. Veel voedingsmiddelen bevatten een mengsel van complexe en eenvoudige koolhydraten.

Voedingsmiddelen als groenten, fruit, noten, peulvruchten, zilvervliesrijst of volkerenproducten bevatten veel complexe koolhydraten. Zij geven de energie geleidelijk af aan het lichaam en hebben een langer verzadigingseffect, waardoor de bloedsuikerspiegel geen grote schommelingen ondergaat. Enkelvoudige koolhydraten, zoals in frisdrank, koek of witbrood, worden snel opgenomen door het lichaam en zorgen voor snelle energietoevoer, terwijl de voedingswaarde gering is. Complexe koolhydraten zijn rijker aan essentiële voedingsstoffen (zoals vitamines en mineralen) en voedingsvezels dan enkelvoudige koolhydraten.

Voedingsvezels
Vezels stimuleren de darmen om actiever te zijn, zodat het voedsel niet onnodig lang in het lichaam blijft, maar de voedingsstoffen er wel goed uit opgenomen worden. Vezels geven een verzadigd gevoel en ze helpen de cholesterolwaarden binnen de gezonde norm te houden. Vezels worden alleen geleverd door plantaardig voedsel, zoals (volkoren) brood, vers fruit en groenten, muesli of zilvervliesrijst.

Eiwitten
Eiwitten, die bestaan uit verschillende aminozuren, zijn de belangrijkste bouwstoffen van het lichaam. Door gevarieerde plantaardige en dierlijke eiwitbronnen te gebruiken, krijgt het lichaam alle benodigde aminozuren. Peulvruchten, sojaproducten, maar ook aardappels en volkoren graanproducten leveren plantaardige eiwitten; melk(producten), ei, vis en vlees zijn dierlijke eiwitbronnen. Een moeder heeft aan het begin van de borstvoedingsperiode over het algemeen een licht verhoogde behoefte aan eiwitten.

Vetten
Vetten leveren naast de in vet oplosbare vitaminen A, D, E en K ook een geconcentreerde vorm van energie. Je hebt er dus niet veel van nodig. Voedingsmiddelen met weinig verzadigd vet of transvetten (onverzadigde vetten die nog slechter zijn voor de gezondheid dan verzadigd vet) hebben de voorkeur. Gebruik zoveel mogelijk zachte of vloeibare vetsoorten om mee te bakken of voor op brood. Transvetten worden meestal niet apart op het etiket van een product aangegeven. Het gebruik van (gedeeltelijk) geharde olie of vet moet echter altijd vermeld worden. De aanwezigheid van (gedeeltelijk) geharde of 'gehydrogeneerde' vetten kan duiden op de aanwezigheid van transvetten. Vermijd daar waar mogelijk verzadigde vetten, zoals bijvoorbeeld in koek, gebak, chocola en snacks.
Door te kiezen voor (meervoudig) onverzadigde vetten, zoals in olijf- of zonnebloemolie wordt de vetsamenstelling van moedermelk positief beïnvloed. Dit is bijvoorbeeld van belang wanneer een moeder chronisch verstopte melkkanaaltjes heeft. Het eten van te weinig vet kan leiden tot gebrek aan vitaminen die alleen in vet oplosbaar zijn, waardoor ook de baby een tekort aan
deze vitaminen zou kunnen oplopen.

Vitaminen en mineralen
Vitaminen en mineralen hebben een veelzijdige werking. Zo spelen zij een rol bij het vrijmaken van energie uit voeding, de aanmaak van rode bloedcellen, de vorming van bindweefsel en bij de genezing van wonden. Zij zijn betrokken bij groeiprocessen, de werking van het zenuwstelsel en helpen het lichaam bij de verdediging tegen ziektekiemen.

Groenten, fruit, volkoren graanproducten, melk(producten) en vlees en vis zijn rijk aan wateroplosbare vitaminen B en C én mineralen, zoals fosfor, kalium, magnesium en ijzer. Door gevarieerd te eten wordt een tekort aan een van deze vitaminen of mineralen voorkomen. Tekorten aan vitaminen en mineralen worden niet altijd direct opgemerkt, maar kunnen de oorzaak zijn van een voortdurend gevoel van vermoeidheid of zich niet lekker voelen. Wanneer een moeder redelijk gevarieerd eet, krijgt haar baby echter alle benodigde vitaminen en mineralen via de moedermelk binnen.
Een uitzondering hierop is vitamine D. Klik hier waarom en wanneer je vitamine D wel extra dient in te nemen en aan je baby zou moeten geven.

Baat bij gevarieerde volwaardige voeding

Een borstvoedende moeder heeft, net als iedereen, baat bij een gevarieerde, volwaardige voeding, hetgeen bijdraagt aan een goede algemene conditie. Voor de baby geldt dat de samenstelling van moedermelk nauwelijks beïnvloed wordt door de voeding van de moeder. Bij verdere vragen over borstvoeding kan contact worden opgenomen met een LLL – leidster via onze telefonische hulpdienst.

Bronnen

Eugster, G. (2003). Ernährung in besonderen Zeiten. Laktation und Stillen, 16 (4):136-143.
Mohrbacher, N., Stock, J. (2003). The Breastfeeding Answer Book. Schaumburg, Illinois: La Leche League, Inc.
Riordan, J. Breastfeeding and Human Lactation, Jones and Bartlett Publishers, Sudbury, Massachusetts, 2005.
Voedingscentrum, www.voedingscentrum.nl