Afkolven en werken, hoe laat je het werken?

Door afkolven en werken te combineren kun je doorgaan met de borstvoeding ondanks het feit dat jij en je kindje niet bij elkaar zijn. Afgekolfde melk is na voeding rechtstreeks aan de borst, de meest geschikte voeding voor je baby. Je baby blijft profiteren van alles wat moedermelk te bieden heeft. Daarnaast blijft je melkproductie op gang en voorkom je bij jezelf volle of gestuwde borsten.

De wet

Overleg al tijdens je zwangerschap met je werkgever over je voornemen om borstvoeding geven en werken te combineren. Volgens de Nederlandse wet heb je de eerste negen  levensmaanden van je kind het recht om naar je kindje te gaan om te voeden en/of af te kolven op je werk. Je mag daarvoor tot een kwart van je werktijd gebruiken, waarbij je doorbetaald moet worden. Daarnaast heb je gewoon recht op je normale pauzes (artikel 4.3.8. Voedingsrecht uit de Arbeidstijdenwet uit 2007). Je werkgever moet zorgen voor een geschikte ruimte die goed verwarmd, hygiënisch en afsluitbaar is, zodat je comfortabel kunt voeden of afkolven. In België is het kolfrecht gedurende negen maanden geregeld.

Oefenen

Een paar weken voor je weer aan de slag gaat, kun je gaan oefenen met het afkolven van je melk. Afkolven betekent melk uit je borst halen met de hand of met een kolfapparaat; de toeschietreflex wordt zonder baby opgewekt. Dat is een vaardigheid die oefening vraagt. Rust en ontspanning spelen hierbij een belangrijke rol. Soms helpt het als je de eerste keren afkolft terwijl je kindje aan de andere borst drinkt. Je kind zorgt dan voor het toeschieten van de melk. Verder is het net als bij het voeden aan de borst een kwestie van vraag en aanbod: vaker afkolven levert meer melk op. Niet zo vaak maar heel lang afkolven is minder effectief.

Als je oefent met afkolven, kun je de melk die je zo krijgt natuurlijk aan je baby geven. Zo oefent je baby ook gelijk met het drinken uit een fles. Je kunt je melk echter ook invriezen. Veel moeders vinden het prettig een voorraadje achter de hand te hebben.

De melk laten toeschieten

Als je baby aan de borst ligt, gaat de melk vanzelf stromen. Als je gaat afkolven zul je soms de toeschietreflex bewust op moeten wekken. Dit doe je door het jezelf comfortabel te maken, door te zorgen dat je het niet koud hebt en door te ontspannen. Een paar keer diep in- en uitademen helpt vaak al goed. Als het niet wil lukken is het beter om te stoppen en het op een later moment nog eens te proberen.

De volgende trucs kunnen helpen: warmte op de borsten, de borsten masseren, bellen met de oppas voor het afkolven, mp3 met daarop geluidjes van je baby, denken aan je baby, kijken naar een foto of filmpje van je baby, afleiding zoeken tijdens het afkolven, een ritueel volgen bij het afkolven, iets warms drinken. Vaak merken moeders dat afkolven met een dubbele elektrische kolf zorgt voor een snellere toeschietreflex en meer melk. Een ander voordeel van dubbelzijdig afkolven is de tijdswinst. Als het toch niet lukt kun je bij de huisarts vragen om neusspray met oxytocine, het hormoon dat de toeschietreflex opwekt.

Voorraad

Afkolven in de ochtend gaat vaak gemakkelijker. Bijvoorbeeld tijdens of kort na de ochtendvoeding. Maar ieder ander rustig moment kan ook voldoen. Er zijn ook moeders die in de avond afkolven voor hun voorraad omdat de baby dan een langere periode slaapt.

Soms kiezen moeders ervoor iedere dag wat melk af te kolven, waardoor ze een ruime voorraad melk krijgen. In principe heb je niet meer voedingen op voorraad nodig dan de voedingen die je baby krijgt in de tijd dat je weg bent.

Genoeg melk afkolven

Vaker kort afkolven is effectiever dan minder vaak lang afkolven. Twee borsten tegelijk afkolven (bij elektrisch afkolven) levert vaak meer melk op omdat de toeschietreflex dan sterker is. Sommige moeders vinden het afkolven met een handkolf echter prettiger omdat ze dan het ritme van het afkolven meer zelf in de hand hebben of omdat ze moeite hebben met het mechanische aspect van een elektrisch kolfapparaat. Je kunt thuis extra afkolven om het tekort aan te vullen, of je kunt het tekort aanvullen met een beetje kunstvoeding. Is je baby ouder dan zes maanden, dan kun je vast voedsel aanbieden om het tekort te compenseren.

Soms ligt het tekort niet aan de hoeveelheid melk die je afkolft, maar aan de hoeveelheid die wordt aangeboden in de fles. Kindjes drinken uit een fles soms veel meer dan ze nodig hebben en normaal uit de borst zouden halen. Daarom wordt aangeraden om niet teveel melk in een fles te doen en een speen met een klein gaatje te gebruiken waarbij de dop goed is aangedraaid. De baby zit wat meer rechtop waarbij de fles zo horizontaal mogelijk wordt gehouden. Op deze manier moet de baby actief drinken aan de fles en kan zo zijn zuigbehoefte bevredigen zonder een enorme hoeveelheid melk binnen te krijgen.

Bewaren

Bewaren van moedermelk kan in flesjes, afsluitbare (diepvries)bakjes, speciale moedermelkbewaarzakjes dan wel -bakjes. Vermeld de datum, de hoeveelheid melk en de naam van je baby op de porties melk. Kleine porties zijn praktisch in het gebruik; ze ontdooien sneller en je kunt beter inspelen op de honger van je baby die dag. De kolfopbrengst van 48 uur mag, eenmaal afgekoeld, bij elkaar ingevroren worden. Bewaartijden van afgekolfde moedermelk vind je hier.

Introduceren fles

Als je baby ongeveer zes weken is en borstvoeding geven zonder problemen verloopt, kun je gaan oefenen met het geven van een fles. Het drinken aan een fles vraagt een heel andere zuigtechniek dan aan de borst. Start daarom liever niet te vroeg met het introduceren van een fles of speen: je baby kan erdoor in de war raken. Drinken uit de fles kun je oefenen met 20 tot 30 milliliter per keer; het gaat om de techniek, niet om de voeding. Mocht het niet gelijk goed lukken, dan hoef je niet veel melk weg te doen. Als je baby eenmaal uit de fles kan drinken, blijf dan een paar keer per week oefenen zodat hij het niet verleert. Hoeveel er in de fles moet, lees je in dit artikel.

Je baby drinkt niet uit de fles

Je baby uit een fles leren drinken gaat het best als hij niet te hongerig is. Sommige baby’s accepteren de fles niet van hun moeder, maar wel van een andere verzorger. Oefen met vers afgekolfde melk; moedermelk uit de koelkast of vriezer kan anders smaken.

Sommige baby’s accepteren de fles niet als ze die in de borstvoedinghouding krijgen aangeboden. Als de baby op schoot zit met het gezicht van de verzorger af, kan het beter gaan. De fles aanbieden in een wipstoel of al lopend, eventueel met speelgoed als afleiding, kan helpen.
Sommige spenen zouden gemodelleerd zijn naar de moederborst en zo de overgang naar de fles vergemakkelijken. Een zachter model speen is vaak wel prettiger voor de baby, maar er is eigenlijk geen type speen dat altijd probleemloos door baby’s wordt geaccepteerd.
Bij het aanbieden van een fles kun je eerst het mondje aanraken met de speen zodat je baby zijn mondje wijd open doet. Hierdoor kan je baby een grote hap nemen en de speen ver in de mond nemen, net zoals hij dat met de borst gewend is. Niet ieder kind zal echter de speen zover in het mondje willen nemen. Eventueel kun je het kinnetje ondersteunen met de hand en dan met duim en wijsvinger de wangen ritmisch ietsje samendrukken of de speen wat indrukken om wat melk te laten stromen.
De fles is niet de enige manier om een baby afgekolfde melk te voeden. Melk geven kan ook met een kopje, lepel, tuitbeker, softcup, bekertje of glaasje.

Regelingen

Er zijn verschillende regelingen waarop je een beroep kunt doen. Naast ouderschapsverlof zijn er in sommige CAO’s verlofregelingen opgenomen die je kunt gebruiken om het bevallingsverlof te verlengen of om in de beginperiode minder uren van huis te zijn. Je kunt denken aan kortere werkdagen of minder werkdagen. Het kolfrecht, of eigenlijk voedingsrecht,  kun je gebruiken om voor het voeden naar je kindje toe te gaan of je kindje bij je te laten brengen. Als de opvang van je kindje in de buurt is van je werk is dit gemakkelijker te regelen. Dan hoef je helemaal geen melk af te kolven.

Afkolven op het werk

Vaak zul je op je werk hetzelfde aantal keren afkolven als je anders zou voeden. Al zijn er ook moeders die op het werk minder vaak afkolven dan ze thuis zouden voeden. Het is niet nodig je kindje thuis op een schema te zetten omdat je gaat werken. Het aantal voedingen op de dagen dat je thuis bent, kan veel afwijken van het aantal voedingen dat je afkolft of dat je kindje in je afwezigheid vraagt. Sommige kindjes drinken overdag niet of nauwelijks als hun moeder er niet is en halen dit ‘s avonds en ‘s nachts in.

Ongewenst melk lekken

Als je borsten onverhoopt gaan lekken, kun je dit stoppen door een paar minuten met je onderarmen stevig op je tepels te drukken of door je armen voor je borsten te vouwen. De ‘deurbel’ methode werkt ook goed, maar is opvallender omdat dan met de vinger op de tepel gedrukt wordt. Zeker in het begin is het prettig om zoogkompressen te dragen. Na een tijdje wordt het lekken vanzelf minder. Een extra droog shirt op het werk kan handig zijn. Lekken kan een teken zijn dat je borsten overvol raken. Je kunt dan beter een keer extra kolven.

Hoe vaak?

De ervaring leert dat drie keer per dag afkolven goed werkt, bijvoorbeeld halverwege de ochtend, rond de lunch en halverwege de middag. Daarnaast is het handig om je kindje zo kort mogelijk voor je gaat werken te voeden en zo snel mogelijk als jullie weer bij elkaar zijn, bijvoorbeeld op het opvangadres. Bij een grotere baby die al bijvoeding krijgt, hoef je waarschijnlijk minder vaak en veel af te kolven. Je kunt je terugkeer naar je werk ook uitstellen tot dat moment.

Moet je altijd afkolven?

Als je per keer niet langer dan vier uur weg bent om te werken, kun je overwegen om je kindje vaker aan te leggen als jullie wel bij elkaar zijn. Een mogelijkheid is om een paar keer kort na elkaar aan te leggen in het uur voor je naar je werk vertrekt. Dan hoef je geen melk af te kolven voor je kindje en hoeft je kindje niet op een andere manier te leren drinken.

Vooral in de eerste maanden na de geboorte, kan het toch nodig zijn wat spanning van je borsten te halen als je een paar uur van huis bent. Als je al langer voedt, zullen je borsten niet meer zo snel overvol raken als je een keer één of meerdere voedingen overslaat.

Gedeeltelijk afbouwen

Je kunt de borstvoeding ook gedeeltelijk afbouwen, zodat je niet hoeft af te kolven op je werk. Je kindje krijgt dan andere voeding op de momenten dat jij er niet bent. Ben je bij je kindje, dan geef je gewoon de borst. Misschien lukt het zelfs om dan gewoon op verzoek te voeden, maar het kan ook nodig zijn om op je ‘thuis’-dagen vast te houden aan een aantal kunstvoedingen. In het laatste geval zal je melkproductie wel gaan teruglopen.

Aanvullen waar nodig

Sommige moeders kolven met moeite voldoende melk af en kiezen ervoor om op hun werkdagen een beetje kunstvoeding erbij te laten geven. Ze geven dan op hun vrije dagen borstvoeding op verzoek, zonder kunstvoeding erbij.

Afbouwen? Begin tijdig!

Als je geen borstvoeding wilt blijven geven als je weer gaat werken, is het verstandig bijtijds te beginnen met afbouwen. Het is prettig voor je kindje om geleidelijk te wennen aan de nieuwe voeding en het gemis van de borst. Ook voor je eigen lichaam is het beter om wat tijd nemen en de voedingen een voor een af te bouwen.

Op de manier die bij jou past

Er zijn veel verschillende manieren om borstvoeding en werk te combineren. Niet elke optie is even geschikt voor elk gezin, elke moeder, elk kind of elk beroep. Net zoals bij vele andere aspecten van je leven, is het vaak even zoeken naar een manier die goed bij jou en je situatie past. Een goede voorbereiding vergroot daarbij je kans op het succesvol combineren van de borstvoeding en je baan buitenshuis.

Bronnen

Handboek Borstvoeding. Borstvoedingorganisatie La Leche League. Veltman Uitgevers 2009.
Brochures: Afkolven en bewaren; Een baan buitenshuis; Stoppen met borstvoeding
Twaalf opties: borstvoeding en werk combineren. Rebecca Holman. Borstvoeding.com